Erfgoedbewaring
De honderden kerken die Groningen rijk is, vormen een schatkamer van religieus erfgoed dat bewaard moet blijven voor toekomstige generaties. Veel kerken dateren al uit de middeleeuwen en geven een uniek inzicht in de bouwstijlen uit die periode. De monumentale gebouwen bezitten een architectonische waarde vanwege bijzondere constructie-elementen, materialen en vormen.
Naast de architectuur herbergen de kerken ook kunsthistorisch waardevolle voorwerpen. Zo bevatten de interieurs waardevolle schilderijen, beeldhouwwerken en glas-in-loodramen. Sommige stukken dateren zelfs uit de 16e en 17e eeuw en geven inzicht in de regionale kunstgeschiedenis uit die periode. Ook beschikken veel kerken over bijzondere verzamelingen historische zon- en weeknummerborden, kanselborden en gebrandschilderde ramen.
Door de eeuwen heen zijn de gebouwen en kunstvoorwerpen zorgvuldig onderhouden. Nu kwetsbaar erfgoed als de oude muren en ramen door verval worden bedreigd, is restauratie hard nodig. Organisaties als de Monumentenwacht zetten zich dan ook in om dit erfgoed voor komende generaties te bewaren. Alleen door bescherming en onderhoud kan de rijke geschiedenis van de Groningse kerken voor altijd zichtbaar blijven.
Cultureel toerisme
De grote verzameling historische kerken in Groningen trekt jaarlijks veel cultureel toerisme aan. Bezoekers van over de hele wereld willen de bijzondere architectuur en kunstschatten van dichtbij bewonderen. Vooral de beroemde bakstenen gotische kerken als de Der Aa-kerk en Martinikerk in de stad Groningen staan garant voor een indrukwekkende belevenis.
Maar ook de vele kleinere plattelandskerken lokken nieuwsgierigen. Door hun zichtbare band met het agrarische verleden geven ze een uniek inzicht in de religieuze geschiedenis van het Groningse landschap. Steeds meer kerken organiseren rondleidingen of tentoonstellingen over hun rijke historie.
Niet alleen individuele bezoekers, ook georganiseerde groepen reizigers komen speciaal af op de culturele schatten. Museumkaarthouders strijken neer, evenals gelovigen op pelgrimage. Zo dragen de kerken niet alleen bij aan het behoud van het eigen erfgoed, maar stimuleren ze tevens de lokale economie in de vorm van cultureel toerisme. De rijkdom aan religieuze monumenten is een zegen voor de hele provincie Groningen.
Identiteit voor dorpen/gemeenten
Ook al worden lang niet alle historische kerken meer actief gebruikt voor religieuze diensten, ze blijven een onmiskenbaar symbool vormen voor veel Groningse dorpen en steden. Met name de hoge kerktorens, die vanuit de verre omtrek zichtbaar zijn, geven identiteit aan een plaats. Dorpbewoners herkennen hun woonomgeving vaak juist aan de silhouet van de markante torenspits tegen de lucht.
Zeker in streekdorpen die qua inwoneraantal zijn geslonken, blijft de kerktoren als enig overgebleven monument staan voor een rijke geschiedenis. Ook al zijn de kerkmuren verdwenen, de toren herinnert bezoekers eraan dat hier eens een hechte gemeenschap bloeide. Zo dragen de religieuze gebouwen in belangrijke mate bij aan het behoud van lokale trots en saamhorigheid onder inwoners.
Doordat veel kerktorens zelfs op afstand zichtbaar zijn, geven ze bovendien identiteit aan het gehele Groninger landschap. Alsof de vingerafdruk van het geloof van weleer nog steeds zichtbaar is in het hedendaagse landschapsbeeld.
Bron van kennis
De kerken in Groningen herbergen niet alleen architectonische schatten, maar ook een schat aan geschreven bronnen over de lokale en regionale geschiedenis. In de kerkarchieven zijn vanaf de 16e eeuw nauwkeurige administraties bijgehouden met gegevens over doop-, trouw- en begraafregisters.
Dit biedt onderzoekers unieke inzichten in demografische ontwikkelingen, familierelaties en patronen van verhuizing en migratie in het verleden. Genealogen kunnen aan de hand van de registers eeuwen terug hun wortels achterhalen.
Daarnaast bevatten de archieven vaak originele documenten zoals notulen van kerkeraadsvergaderingen, bouwtekeningen van de kerken en collecties foto’s. Dit geven inzicht in onderwerpen als de lokale politiek, sociale voorzieningen, economie en geloofspraktijk uit het verleden.
Door de digitalisering van de bronnen zijn steeds meer gegevens ook voor leken en scholieren beschikbaar. Zo dragen de kerken op een laagdrempelige manier bij aan historisch bewustzijn en kennis over de eigen streek.
Gemeenschapszin
Al eeuwenlang fungeren kerken als middelpunt van het dorpsleven en stimuleren daarmee het gevoel van saamhorigheid onder bewoners. Niet alleen tijdens religieuze diensten, maar ook bij bijeenkomsten en feestelijke activiteiten brengen kerken mensen bij elkaar. Zo zijn ze belangrijke ontmoetingsplekken gebleven in een tijd waarin het dorpsleven steeds meer verbrokkelt.
Ook nu nog vinden er regelmatig culturele evenementen plaats, zoals lezingen, concerten en tentoonstellingen. Dit houdt de sociale binding tussen oude en nieuwe inwoners in stand. Vooral de vrijwilligers die zich inzetten voor het onderhoud van deze historische gebouwen, dragen bij aan trots op de eigen wortels en saamhorigheid.
Hoewel het religieuze belang is afgenomen, blijven de kerken een significante symbolische waarde vertegenwoordigen voor de identiteit van dorpsgemeenschappen. Zeker in kleinere kernen is de kerk vaak het middelpunt van dorpsleven en -gevoel gebleven.